صد رمان و داستانی که پیش از مرگ باید خواند — احمد شهدادی

معرفی کردن کتاب کار آسانی نیست. کتاب، به ویژه رمان و قصه، اغلب تبدیل به مسئله‌ای شخصی برای خواننده می‌شود. ما هر یک کتاب‌های خودمان را دوست داریم. معرفی کتاب می‌تواند به انگیزه‌ها و هدف‌های مختلف باشد. باید مخاطب را شناخت، موضوع را پرسید، گرایش مخاطب را مهم شمرد، هدف را معلوم کرد و خیلی باید‌های دیگر.

این نوبت می‌خواهم صد کتاب قصه را معرفی کنم. صدها و هزارها کتاب هست که نخوانده‌ایم و می‌توانیم بخوانیم. اما من در اینجا از میان کتاب‌هایی که دوست دارم و خواندنش را برای دیگران هم مفید می‌دانم، صد کتاب را انتخاب و فهرست می‌کنم. در این گونه موارد، اغلب برای آدم تردید پیش می‌آید که فلان کتاب را بردار و بهمان کتاب را اضافه کن. این یکی زیادی قدیمی است. آن یکی زیادی پیچیده است. این کتاب که مال دوران کودکی و نوجوانی است. آن کتاب که به درد روزهای بازنشستگی می‌خورد. تردید در همه چیز، در هر انتخابی، بر سر هر چند‌راهی، بلای جان ماست.

به هر حال، من ترجیح می‌دهم، امروز و در این وقت، این کتاب‌ها را معرفی کنم. چون:

۱. خواندن بیشتر این کتاب‌ها خواننده را سرگرم می‌کند.

۲. خواندن اغلب این کتاب‌ها به خواننده لذت می‌بخشد. این لذت چیزی فراتر از غم یا شادی است. لذت خواندن است. لذت کشف کردن و تماشا کردن شخصیت‌ها و ماجراهایی است که همه دوست داریم بشناسیم و درگیر آن‌ها شویم.

۳. این کتاب‌ها به نوعی سیمای ادبیات داستانی دنیاست. نوعی کولاژ که قطعه‌هایش از این سو و آن سوی عالم آمده و کمابیش تصویری از چیستی ادبیات و جهان روایت و قصه به دست می‌دهد.

۴. خواندن این کتاب‌ها اغلب تولید هیجان مثبت می‌کند. آدم با خواندن حتی ناامیدی‌های این کتاب‌ها به چیزی که زندگی می‌نامیم امیدوارتر می‌شود. امید از این جهت که زندگی را سخت نگیرد و بگذارد این جریان کوچک به حرکت خود تا مقصد ادامه دهد.

۵. خواندن این کتاب‌ها احساسات انسانی را تحریک و تیز می‌کند. در این کتاب‌ها عشق، غم، فراق، رنج، مصیبت، شادی و هزار و یک حس زیبای انسانی را به چشم می‌بینیم و به جان می‌یابیم. این است که خواندن چنین کتاب‌هایی تمرین انسان ماندن و انسان شدن است.

۶. هر فهرست دیگری که با این هدف‌ها به دست می‌دادم، باز ممکن بود به نظر بعضی جالب توجه نباشد. به هر حال، معرفی کتابی که دوست داری و از آن لذت برده‌ای، مثل معرفی یک دوست، هتل، رستوران و ییلاق به دیگران است. وقتی چنین چیزهایی را به دیگران معرفی می‌کنی، باید بدانی که ممکن است همه از آنچه تو خوشت آمده، خوششان نیاید. به علاوه، حتی خودم هم ممکن است فردا فلان کتاب یادم بیاید و تأسف بخورم که چرا آن را در صدر این فهرست نیاورده‌ام.

۷. انتخاب کاری انسانی است. انتخاب‌های ما اغلب رنگ و بوی خودمان را دارد. در ضمن، پر است از نواقص، ملاحظات، تحمیل‌ها و ضرورت‌ها. کاش خواندن این کتاب‌ها نام‌هایی را به فهرست دوستان نادیده‌ام اضافه کند. این فهرست آداب و ترتیبی ندارد.

۱. بابا لنگ‌دراز – جین وبستر
۲. بیلی بات‌گیت – ای. ال. دکتروف
۳. بازماندهٔ روز – کازوئو ایشی گورو
۴. تاریخ محاصرهٔ لیسبون – خوزه ساراماگو
۵. عشق در سال‌های وبا – گابریل گارسیا مارکز
۶. سال مرگ ریکاردو ریش – خوزه ساراماگو
۷. عاشق – مارگاریت دوراس
۸. نام گل سرخ – اومبرتو اکو
۹. اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری – ایتالو کالوینو
۱۰. پاییز پدرسالار – گابریل گارسیا مارکز
۱۱. صد سال تنهایی – گابریل گارسیا مارکز
۱۲. فرنی و زویی – جی. دی. سالینجر
۱۳. طبل حلبی – گونترگراس
۱۴. آخرین وسوسه مسیح – نیکوس کازانتزاکیس
۱۵. پیرمرد و دریا – ارنست همینگوی
۱۶. مالون می‌میرد – ساموئل بکت
۱۷. ۱۹۸۴ – جورج اورول
۱۸. طاعون – آلبر کامو
۱۹. مزرعهٔ حیوانات – جورج اورول
۲۰. شازده کوچولو – آنتوان دو سنت اگزوپری
۲۱. بیگانه – آلبر کامو
۲۲. جلال و قدرت – گراهام گرین
۲۳. سفر به انتهای شب – لوئی فردینان سلین
۲۴. ارلاندو – ویرجینیا وولف
۲۵. به سوی فانوس دریایی – ویرجینیا وولف
۲۶. سال‌ها – ویرجینیا وولف
۲۷. آمریکا – فرانتس کافکا
۲۸. قصر – فرانتس کافکا
۲۹. گتسبی بزرگ – اف. اسکات فیتز جرالد
۳۰. محاکمه – فرانتس کافکا
۳۱. چهرهٔ مرد هنرمند در جوانی – جیمز جویس
۳۲. درنده باسکرویل – سر آرتور کنن دویل
۳۳. تصویر دوریان گری – اسکار وایلد
۳۴. ماجراهای هاکلبری فین – مارک تواین
۳۵. زنان کوچک – لوئییز می‌آلکوت
۳۶. آلیس در سرزمین عجایب – لوئیس کارول
۳۷. جنایت و مکافات – فئودور داستایوسکی
۳۸. آرزوهای بزرگ – چارلز دیکنز
۳۹. مادام بواری – گوستاو فلوبر
۴۰. دیوید کاپرفیلد – چارلز دیکنز
۴۱. کنت مونت کریستو – الکساندر دوما
۴۲. اولیور تویست – چارلز دیکنز
۴۳. گوژپشت نوتردام – ویکتور هوگو
۴۴. سرخ و سیاه – استاندال
۴۵. زوربای یونانی – نیکوس کازانتزاکیس
۴۶. رابینسون کروزوئه – دانیل دفو
۴۷. تهوع – سارتر
۴۸. دن کیشوت – سر وانتس
۴۹. مشت‌مالچی عارف – نایپل
۵۰. خیابان میگل – نایپل
۵۱. کتابخانهٔ بابل و داستان‌های دیگر – بورخس
۵۱. کلیسای جامع – ریموند کارور
۵۲. هر وقت کارم داشتی تلفن کن – ریموند کارور
۵۳. مثل همهٔ عصرها – زویا پیرزاد
۵۴. طعم گس خرمالو – زویا پیرزاد
۵۵. یک روز مانده به عید پاک – زویا پیرزاد
۵۶. مدار صفر درجه – احمد محمود
۵۷. در انتظار گودو – ساموئل بکت
۵۸. عقاید یک دلقک – هاینریش بل
۵۹. بارون درخت‌نشین – ایتالو کالوینو
۶۰. سلاخ‌خانهٔ شماره پنج – کورت ونه‌گات
۶۱. یک مهمانی یک رقص و داستان‌های دیگر – آیزاک باشویس سینگر
۶۲. باغ – پرویز دوایی
۶۳. ناتور دشت – سلینجر
۶۴. دلتنگی‌های نقاش خیابان چهل‌و‌هشتم – سلینجر
۶۵. شهود – فلانری اوکانر
۶۶. خاطرات – سیمون دوبوار
۶۷. روانکاو و داستان‌های دیگر – ماشادو د آسیس
۶۸. خاطرات پس از مرگ براس کوباس – ماشادو د آسیس
۶۹. مترجم دردها – جامپا لاهیری
۷۰. نامهٔ یک زن ناشناس – اشتفان تسوایک
۷۱. فضیلت‌های ناچیز – ناتالیا گینزبورگ
۷۲. چنین کنند بزرگان – ویل کاپی
۷۳. کتاب بیهوده – کریستین بوبن
۷۴. خانوادهٔ من و بقیهٔ حیوانات – جرالد دارل
۷۵. موز وحشی – ژوزه مارو د واسکونسلوس ۷۶. هم‌نام – جامپا لاهیری
۷۷. گفت‌وگو با مرگ – آرتور کوستلر
۷۸. خداحافظ گاری کوپر – رومن گاری
۷۹. لیدی ال – رومن گاری
۸۰. جزیره – روبر مرل
۸۱. عادت می‌کنیم – زویا پیرزاد
۸۲. کرگدن – اوژن یونسکو
۸۳. آوازخوان طاس، صندلی‌ها – اوژن یونسکو
۸۴. زندگی شهری و چند داستان دیگر – دونالد بارتلمی
۸۵. اتوبوس پیر و داستان‌های دیگر – ریچارد براتیگان
۸۶. بادبادک‌باز – خالد حسینی
۸۷. روزی روزگاری دیروز – ترجمهٔ لیلا نصیری‌ها
۸۸. در میان گمشدگان – دن چاون
۸۹. درخت زیبای من – ژوزه مائورو د واسکونسلوس
۹۰. کتاب اوهام – پل استر
۹۱. مرگ و پرگار – بورخس
۹۲. سرزمین باد – گراتزیا دلدّا
۹۳. خنده در تاریکی – نابوکف
۹۴. پدرو پارامو – خوان رولفو
۹۵. مرگ کسب و کار من است – روبر مرل
۹۶. همان عشق – یان آندره‌آ
۹۷. پاک‌کن‌ها – آلن رب‌گریه
۹۸. جنگل واژگون – سلینجر
۹۹. دروازه‌های بهشت – کورتازار
۱۰۰. داستان‌های کوتاه – چخوف

فهرست مطالعاتی

رمان خارجی
۱. برادران کارامازوف – فیودور داستایوسکی
۲. نام گل سرخ – امبرتو اکو
۳. جنگ و صلح – لئون تولستوی
۴. شازده کوچولو – آنتوان سنت‌دو اگزوپری
۵. بسوی فانوس دریایی – ویرجینیا وولف
۶. مزرعهٔ حیوانات – جرج اورول
۷. قصر – فرانتس کافکا
۸. آئورا – کارلوس فوئنتس
۹. پاک‌کن‌ها – آلن رب گریه
۱۰. مرشد و مارگریتا – میخاییل بولگاکف
۱۱. اگر شبی از شبهای زمستان مسافری – ایتالو کالوینو
۱۲. اسارت بشری – سامرست موآم
۱۳. طبل حلبی – گونتر گراس
۱۴. آقای ریپلی بااستعداد – پاتریشیا های‌اسمیث
۱۵. پیرمرد و دریا – ارنست همینگوی

رمان ایرانی
۱. همسایه‌ها – احمد محمود
۲. خمره – هوشنگ مرادی کرمانی
۳. آزاده خانم و نویسنده‌اش – رضا براهنی
۴. قاصدک – علی مؤذنی
۵. یکلیا و تنهایی او – تقی مدرسی
۶. بامداد خمار – فتانه حاج سیدجوادی
۷. سنگ صبور – صادق چوبک
۸. اهل غرق – منیرو روانی پور
۹. هیس – محمدرضا کاتب
۱۰. همنوایی شبانه ارکستر چوبها – رضا قاسمی
۱۱. سفر به گرای ۲۷۰ درجه – احمد دهقان